( توجه : هنوز صحت مطالب این صفحه بررسی نشده است)
تقطیع:
تقطیع به معنای تقسیم شعر به واحدهای کوتاه و بلند است.
در مبحث قبلی، درباره هجا و انواع آن صحبت کردیم و توضیح دادیم که هجاهای کوتاه را با نماد U و هجاهای بلند را با نماد ـــ نشان می‌دهیم.
حال، برای مثال، مصراع زیر را به شکل تقطیع هجایی نشان می‌دهیم:
الا ای آهوی وحشی کجایی
( ا + لا + ای + آ + هو + ی + وح + شی + ک + جا + یی)
U - - U - U - - U - -
تــــــوانا بـــود هر که دانا بود
Uــ ــ U ـــ ـــ U ـــ ــــ U ـــ
اگر به شکل هجا توجه کنیم، متوجه می‌شویم که تقطیع هجایی الگوی خاصی دارد که با تقسیم هجاها به سه یا چهار قطعه، به وزن مورد نظر می‌رسیم.
توجه1: در تقطیع، شکل ملفوظ کلمات مورد نظر است، نه شکل مکتوب آنها. به عنوان مثال، کلمه "خواهش" به صورت "خاهش" خوانده و تقطیع می‌شود.
توجه2: در تقطیع هجایی، تمام کلمات مصراع با یکدیگر در نظر گرفته می‌شوند و نه به صورت جداگانه.
بعد از تقطیع شعر به هجاهای کوتاه و بلند، نوبت به تقطیع به ارکان (رکن‌بندی) می‌رسد. اگر سوال یا درخواست دیگری دارید، خوشحال می‌شوم کمک کنم!
برای درک بهتر تقطیع به ارکان (رکن‌بندی)، اجازه دهید توضیحات بیشتری ارائه دهیم:
### تقطیع به ارکان (رکن‌بندی)
پس از تقطیع شعر به هجاهای کوتاه و بلند، گام بعدی قرار دادن هر چند هجا در یک رکن است که به آن رکن‌بندی می‌گویند. از تکرار این ارکان، مجموعه‌ای از هجاها تشکیل شده و وزن شعر ایجاد می‌شود.
#### نکات مهم در رکن‌بندی:
1. **تعداد هجاها در هر رکن:**
- در هر رکنی بیشتر از دو هجای کوتاه متوالی و سه هجای بلند متوالی قرار نمی‌گیرد.
2. **پایه اوزان (ارکان):**
- اغلب اوزان براساس پایه چهار هجایی و سه هجایی هستند.
#### انواع وزن‌ها:
1. **وزن متفق‌الارکان:**
- اگر رکنی در یک مصراع چند بار تکرار شود، وزن حاصل را متفق‌الارکان می‌نامند.
- مثال: مفاعیلن مفاعیلن مفاعیلن مفاعیلن
2. **وزن متناوب‌الارکان:**
- اگر ارکان مصراع یک در میان تکرار شود، وزن آن را متناوب‌الارکان می‌گویند.
- مثال: فعلات فاعلاتن فعلات فاعلاتن
#### مثال عملی:
بیایید یک بیت از شعر را به عنوان مثال بررسی کنیم:
مصراع: توانا بود هر که دانا بود
ابتدا تقطیع هجایی:
```
تــــــوانا بـــود هر که دانا بود
U ــ ــ U ـــ ـــ U ـــ ــــ U ـــ
```
حال ارکان این مصراع را مشخص می‌کنیم. برای این مورد، از الگوی "مفاعیلن" استفاده می‌کنیم:
```
مفاعیلن مفاعیلن مفاعیلن مفاعیلن
U--- U---U--- U---
| م | فا | عی | لن | م | فا | عی | لن | م | فا | عی | لن | م | فا | عی | لن |
| U | - | - | - | U | - | - | - | U | - | - | - | U | - | - | - |
| ا | گر | آن | تر | ک | شی | را | زی | ب | دس | تا | رد | د | ل | ما | را |
| ب | خا | ل و | هن | د | یش | بخ | شم | س | مر | قن | دو | ب | خا | را | را |
| ب | ده | سا | قی | م | ی ه | با | قی | که | در | جن | نت | ن | خوا | هی | یافت |
| ک | نا | ره | آ | ب | رک | نا | با | د | گل | گش | ت | م | صل | لا | را |
```
با توجه به اینکه این الگو به صورت متفق‌الارکان است، تمامی ارکان یکسان هستند.
نتیجه:
با استفاده از این روش، می‌توان وزن‌های مختلفی برای اشعار فارسی مشخص کرد و به تحلیل دقیق‌تر ساختار آنها پرداخت. اگر درخواست دیگری دارید یا مثالی خاص مدنظر شماست، خوشحال می‌شوم کمک کنم!